-- Om de plaatjes te zien moet je het volledige artikel bekijken --

Vorig jaar bestudeerde en becijferde ik elf kunstbeelden die twee maanden lang in Leiden stonden opgesteld; dit ter gelegenheid van het jaarlijks terugkerende BIL (Beelden in Leiden)-project. Een kans voor jonge kunstenaars om hun werk te tonen en een jury loont een prijs uit aan het meest vernieuwende beeld. Ik liet echter zien dat het oog van de kunstcritici heel anders kan zijn dan die van de voorbijganger.

Deze maanden staan er 9 gloednieuwe beelden te schitteren en wegens het succes van mijn eerste artikel, heb ik beloofd om dit jaar weer een verslag te schrijven. Ik heb de opzet iets veranderd: per beeld deed ik eerst een gok naar de titel en betekenis van het beeld, en daarna zoek ik op wat er daadwerkelijk mee bedoeld werd.

Uiteraard is het niet mijn bedoeling om men af te kraken - vele artiesten hebben een schitterend repertoire en hebben veel moeite gestoken in het maken van hun kunstobject. Ik geef slechts de interpretatie van het onwetende publiek weer.

Beeld 1:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "Houtverspilling"

Beschrijving: Daar gaan we al, de eerste creatie is er gelijk één waar ik niets mee kan. Dit is zó'n lading randomness dat ik er zelfs in mijn wildste fantasieën geen betekenis aan kan geven. Het beeld wekt wel een emotie bij me op. Namelijk medelijden. Medelijden met de boom die hiervoor gekapt is. Dat is toch triest? Had dat hout dan in het vuur gegooid op een koude winteravond, of een huisje in elkaar getimmerd voor het hondje van je neefje. Als dit kunst is, dan vraag ik mij af waarom mijn knutselcreaties op school geen hogere cijfers kregen, die hadden precies dezelfde vorm namelijk.

Wat het werkelijk is:

Naam: "Concrete Roots"

Beschrijving: "*** werkt doorgaans uitsluitend met motorzaag en boomstammen. Speciaal voor Beelden in Leiden 2014 combineerde hij het ruwe hout met beton. De grote tegenstelling tussen beide materialen – natuurlijk versus industrieel – bleek bij nader inzien een gegeven dat heel goed aansluit bij de bestaande uitgangspunten van zijn werk. Terugkerende begrippen in zijn nog jonge oeuvre zijn ‘balans’, ‘ritme’, ‘beweging’ en ‘verbinding’, maar ook ‘contrast’. De natuurlijke delen van zijn sculptuur, getiteld Concrete roots, lijken hun oorspronkelijke groeikracht te hebben behouden. Ze waaieren uit en reiken tegelijkertijd naar boven.

De industriële balken, meestal gebruikt om een constructie te dragen, wekken hier de indruk te zijn aangebracht om de bewegingen van het hout onder controle te houden. Je bent als kijker onbewust geneigd te denken dat zonder de balken het beeld de lucht in zou vliegen. *** heeft met andere woorden het contrast tussen de gebruikte materialen optimaal benut en bovendien hun oorspronkelijk statische karakter zodanig omgebogen dat er een uitgesproken dynamische sculptuur is ontstaan."

Wat? Oh, ja. Onbewust bang dat het beeld de lucht in vliegt ja. Ja. Bewust des te minder.

Beeld 2:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "Omgevallen wiegje"

Beschrijving: In eerste instantie lijkt dit een stijgerend stuk meubilair of een gemuteerde tafel, klaar om de eerste de beste voorbijganger de schrik van diens leven te bezorgen. Van de andere kant lijkt het meer een Maxi-Cosi. Hoe je het ook wendt of keert, dit is meer een stijlvol design om naar een meubelmakerij te sturen, hoewel gewapend beton dan misschien niet de beste keuze is qua materiaal.

Wat het werkelijk is:

Naam: "Zonder Titel"

Beschrijving: "Voor Beelden in Leiden 2014 maakte *** een betonnen beeld dat ondanks zijn abstracte karakter refereert aan de werkelijkheid. De constructie roept verschillende associaties op. De één ziet er misschien een steekkar in, een ander denkt eerder aan een kinderwagen. De ogenschijnlijk wankele compositie biedt subtiel tegenspel aan de robuuste uitstraling van het beeld. Wie eromheen loopt, zou zelfs even kunnen denken dat het staat te swingen op muziek."

Ah, puntje voor mij. Ik ben niet de enige die aan een kinderwagen dacht. Hoewel het in feite ook goed zou zijn geweest als ik het "3L1077's ingevroren drol van een jaar terug" had genoemd - het is maar waar je fantasie naar toe gaat. Dat is toch het mooie aan kunst!

Beeld 3:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "Buitenaards fetisj"

Beschrijving: Weet je wat ik zo knap vind van sommige kunstenaars? Dat ze iets wat tieten heeft zó geestdodend kunnen maken. Tenzij je natuurlijk een zwak hebt voor veenlijken, of droomt van een zwoele avond met een buitenaards fossiel. Tja, ieder zo zijn ding natuurlijk.

Wat het werkelijk is:

Naam: "This Has Nothing To Do With Anyone Else"

Beschrijving: "*** begint haar sculpturen met tekeningen. Zonder naar een duidelijk resultaat toe te werken, laat ze haar pen over het papier gaan. Bijna altijd ontstaan er tekeningen van mensen in actie. Getergde creaturen zijn het, met verwrongen lichamen. In het atelier worden zij uitgewerkt tot sculpturen.

Ook This has nothing to do with anyone else, speciaal gemaakt voor Beelden in Leiden, laat zich omschrijven als een getergd wezen. De figuur oogt zowel kwetsbaar als sterk, waardoor de kijker voortdurend op twee of zelfs meerdere gedachten hinkt. Medelijden en afgrijzen wisselen elkaar af, bewondering slaat om in angst. Tegenstellingen doen zich eveneens voor in het materiaalgebruik, in de combinatie van harde en zachte materialen, en het gedwongen huwelijk tussen constructie en massa, of beter gezegd tussen bottenstelsel en vlees. *** rekent af met het geïdealiseerde mensbeeld door er een vertekend beeld voor in de plaats te zetten, dat des te meer de waarheid spreekt."

Ik heb haar website eens bekeken en inderdaad, ze houdt er enkele perverse gedachten op na maar niet met lustopwekkende doeleinden. Dat is toch wel knap. Maar hoewel ik het eigenlijk niet mag zeggen, denk ik toch dat ze meer kans maakt op de publieksprijs met een sculptuur van haarzelf.

Beeld 4:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "Reusachtige Geroosterde Marshmallows"

Beschrijving: Tja, wat zou het anders moeten zijn? Opgevouwen slaapzakken van olifantenhuid? Of zijn het uitgespuugde kauwgompjes van Rock Biter, dat rotswezen uit The Never Ending Story?

Wat het werkelijk is:

Naam: "En Iedereen Hield De Adem In Tijdens De Fractie Van Eeuwen"

Beschrijving: "Voor haar afstuderen aan de Koninklijke Academie in Den Haag maakte *** een installatie rond het thema ‘jacht’, bestaande uit een aantal gipsen diersculpturen die werden afgegoten in mallen van textiel. Een vergelijkbare techniek gebruikte ze bij haar betonsculptuur voor Beelden in Leiden 2014.

In plaats van verschillende dieren is hier steeds dezelfde mensfiguur te zien, liggend in de foetushouding. *** nam haar eigen lichaam als model. De gevulde mallen werden in kisten te drogen gelegd, wat de hoekige vormgeving van de betonnen lichamen verklaart. Het kunstwerk refereert zowel aan (beginnend) leven als aan de (eeuwige) slaap. Je zou er een stapeling van generaties in kunnen zien. Het grote formaat van de lichamen tilt deze boven de werkelijkheid uit, terwijl de verticale opbouw associaties oproept met kerktorens en totempalen. Door de sculptuur met mos te laten begroeien, neemt de mystieke uitstraling alleen maar toe."

Steek je vinger op als jij bij de verticale constructie aan kerktorens dacht, of een stapeling van generaties. Dat dit foetushoudingen moeten voorstellen, dat wil ik wel geloven. Maar in dat geval refereert het kunstwerk eerder zowel aan een (beginnend) hernia als aan een (eeuwige) spierkramp.

Beeld 5:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "Zo, eindelijk wat ruimte in de schuur"

Beschrijving: Aanvankelijk dacht ik dat dit gewoon een roestige oude giertank was, die vrij onhandig midden in de stad geparkeerd is door een verstrooide boer. Ik wilde doorlopen, maar herinnerde dat er vorig jaar een soortgelijk alledaags object stond opgesteld wat wel degelijk een kunstobject bleek te zijn. Ik keek om mij heen en tot mijn afgrijzen vond ik inderdaad een bordje naast het gevaarte staan. En toen werd alles duidelijk.

Naast de titel van het beeld, het materiaal waarmee het is gemaakt ("mestwagen en beton") is en de vermelding dat dit ding door de Leidse Hogeschool wordt gesponsord, pronkte daar de naam van dezelfde artiest die vorig jaar het verzameling brandhout er had neergegooid en daar de gelukkige winnaar van de hoofdprijs mee werd (besproken in deel 1).

Nu ben ik benieuwd. Hier moet toch wel meer achter zitten?

Wat het werkelijk is:

Naam: "Re-Fertilizer"

Beschrijving: "Het werk van *** laat zich nog het best omschrijven als een apocalyptisch visioen. Zijn rauwe sculpturen en installaties lijken ontsproten aan een wereld vol geweld en verderf, zonder uitzicht op hoop. Het enige zinvolle wat een mens in zo’n vijandige omgeving kan doen, is zich terugtrekken. *** maakte de afgelopen jaren een hele serie schuilplaatsen, waarvan zijn houten nest, gebouwd op ruim twintig meter hoogte aan een gevel van de Meelfabriek in Leiden, dat hij in 2013 enige tijd bewoonde, ongetwijfeld de meeste aandacht trok.

Voor Beelden in Leiden 2014 zocht hij zijn toevlucht – letterlijk – tot een oude verroeste mestkar, die hij van een beschermende laag beton voorzag. Om iets wat ooit een container voor stront was om te bouwen tot een plek om in te leven, geeft wel aan dat het *** menens is: alles beter dan de boze buitenwereld."

Een interessant achtergrondverhaal! Hoewel ik me nu wel afvraag of die gast er daadwerkelijk inzit as we speak. Qua toewijding zit het wel snor met deze gast, al moet je maar net weten hoe de vork in de steel zit. De voorbijganger zal dit "beeld" geen blik waardig keuren.

Beeld 6:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "BIL 2014"

Beschrijving: Ik weet zeker dat dit tafereel symbool staat voor de beeldenshow. Van de vijf kunstenaars komen er vier daadwerkelijk met een kunstwerk aanzetten, en de vijfde is lui en komt ietwat gewaagd letterlijk met gebakken lucht aangehinkeld. Ons springt direct de laatstgenoemde in het oog, en zo wint die de prijs.

Wat het werkelijk is:

Naam: "Lazy Henge"

Beschrijving: "*** is gefascineerd door goedkoop geproduceerde decoratiematerialen, displays en woonaccessoires die de taak hebben om het leven mooier en gezelliger te maken, maar daar doorgaans niet zo goed in slagen. *** haalt dergelijke objecten uit hun context, brengt lichte veranderingen aan en presenteert ze als autonome kunstwerken. Hoewel zij op die manier de absurditeit van de dingen laat zien, krijgen deze tegelijkertijd een eigen esthetiek en zeggingskracht. Voor Beelden in Leiden 2014 maakte *** een aantal betonnen nepstenen die lijken te zijn weggelopen van de vijverafdeling in een tuincentrum. De stenen werden op kleurige houten krukjes geplaatst en in een kring gezet. De verwijzing naar het wereldberoemde Stonehenge is onmiskenbaar, maar zittend op hun krukjes verliezen de (zogenaamde) monolieten elke potentie¨le waardigheid. In plaats van te imponeren hebben zie iets humoristisch en aandoenlijks, zelfs iets menselijks gekregen, dat de kijker misschien wel net zo lang bijblijft als de afstandelijke monumentaliteit van hun illustere voorbeeld."

Applausje voor mezelf. Ik heb serieus niet gespiekt (ik zoek steeds die beschrijvingen pas op nadat ik mijn eigen idee over een beeld heb neergepend, slechts enkele titels en artiestennamen wist ik al van te voren). Maar ik reken mijn gok goed. Ik wil natuurlijk niet zeggen dat simpele kunst geen kunst is, maar de titel "Lazy Henge" vind ik toch wel de meest bijpasselijke titel van allemaal (hoewel dat ook niet heel veel zegt).

Beeld 7:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "De kringloopwinkel wilde hem niet hebben"

Beschrijving: Ik dacht eerst dat dit gewoon een bed was met matras, totdat ik het wat beter bestudeerde. Toen wist ik het namelijk zeker.

Functioneel is het al niet meer, althans zelf zou ik liever in dat voormalige beerput op wielen slapen dan op dit verlepte ding. Zonde eigenlijk, waarom zet iemand dat er nou zo neer? Wat moet dit voorstellen? Ik weet het echt niet jongens, sorry. Hier zie ik geen kunst in.

Wat het werkelijk is:

Naam: "Inception"

Beschrijving: "*** omschrijft haar kunst als ‘een ode aan de tijdelijkheid’. Titels als Spectral Memory en Echo wijzen daar ook op. Laatstgenoemde werk toont de afdrukken in aluminiumfolie van een aantal mensen. De installatie doet denken aan de holtes die door overrompelde inwoners van Pompeï zijn achtergelaten in de gestolde lava na de uitbarsting van de Vesuvius.

Voor Beelden in Leiden maakte *** een vergelijkbare sculptuur. In een betonnen bed is de afdruk zichtbaar van een liggende figuur. Of het gaat om iemand die wakker ligt, slaapt of misschien wel dood is, blijft een raadsel. Op poëtische wijze is zodoende een alledaags moment vastgelegd in de tijd. De sculptuur kan enerzijds geïnterpreteerd worden als een moderne variant van het klassieke ‘Memento mori’ (‘Gedenk te sterven’) en anderzijds als een omkering van het traditionele monument, waarmee vaak slechts één persoon wordt geëerd voor een daad van historische betekenis. *** eert juist een onbekende mens op een willekeurig moment zonder betekenis en heeft daarmee in feite een monument gemaakt voor iedereen."

Wat me opvalt is dat het woord 'inception' tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt wordt. De werkelijke betekenis ervan is "de start van iets", maar in sci-fi termen heeft het ook de betekenis van 'bepaalde gedachten bij iemand implementeren door middel van het binnendringen van diegene zijn of haar dromen'. Beide betekenissen zijn hier niet van toepassing, wat mij betreft.

Ik had vannacht een droom, dat was een mooi metafoor voor het leven. Ik zat op een soort luchtschip, dat door de wolken zweefde, samen met iedereen die ik ken of ooit ontmoet heb. Maar gaandeweg brokkelde er af en toe - compleet onaangekondigd - een deel van het schip af, om volledig in het niets te verdwijnen, inclusief iedereen die zich in dat deel bevond. Het luchtschip heeft geen doel of bestemming, het blijft gewoon doorvliegen net zo lang tot ook het laatste deel neerstort en verdwijnt.

Het mooie is dat ik letterlijk al slapende een symbool voor het menselijk leven heb gevonden dat minder vergezocht is dan dat kutbed met die kutafdruk. Al zeg ik het zelf natuurlijk. :$

Beeld 8:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "?"

Beschrijving: Hier staat blijkbaar nog niets... doorlopen dan maar.

Beeld 8:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "Aztekische Mislukte Megarasp Voor Knäckebröd"

Beschrijving: Na ons uitstapje naar alledaagse dingen als een verlept bed en een rondrijdende septictank, keren we weer terug naar het werkelijk abstracte met dit ding. Deze dingen gok ik vaak fout, omdat ik natuurlijk maar een beknopt denkende voorbijganger ben, die overal per sé herkenning in wilt zien, een bepaalde functie aan toe wilt kennen en alles met een bepaalde afkomst of thema associeert. Maar ja, de filosofische gedachte erachter vinden, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Dus zoeken we het op.

Wat het werkelijks is:

Naam: "Aan De Andere Kant Van De Nullijn"

Beschrijving: "Zelf vergelijkt hij zijn werk wel eens met stedenbouw, waarin gestructureerde uitbreiding en organische groei naast elkaar gebeuren en ongemerkt in elkaar opgaan, tot er na verloop van tijd een onlosmakelijke eenheid blijkt te zijn gesmeed. Op een zeer vergelijkbare manier bouwt *** zijn torens. Uitgaande van enerzijds het materiaal, dat wil zeggen de pijlers en de bouwstenen, en anderzijds de beelden in zijn hoofd, de ideeën en associaties, komt hij al passend en metend tot gewilde en vaak ook ongewilde resultaten. De ontdekkingstocht die hij beleeft tijdens het maken van zijn werk probeert hij over te brengen op de toeschouwer door het ontstaansproces niet te verhullen maar juist zichtbaar te laten. De onderliggende architectonische structuur van het werk, in feite conventioneel, werkt daarbij als een visueel anker, die de potentiële chaos in bedwang houdt."

Dames en heren, applaus voor deze kunstenaar. Nee, niet de kunstenaar van het beeld. Ik heb het over de woordkunstenaar die een half kantje heeft weten te schrijven over iets wat helemaal niets voorstelt. Zelfs het kunstobject wat er naast staat heeft nog meer betekenis, en daar staat niet eens wat. Dat is gewoon een wit plat-... wacht... nee he? Dit ga je niet menen, toch? Je gaat me niet vertellen dat daar wel wat staat?

Jawel, op dat plateautje waarvan ik dacht dat er net niets op stond, staat dus wel wat.

Geschreven.

Beeld 9:

Wat ik denk dat het is:

Naam: "??????????????????????????????????????????????????????????????"

Beschrijving: Het was wat gepuzzel om de tekst te ontcijferen, maar dit heb ik ervan weten te brouwen:

"Bob Marley

Tim Breukers

Obama

Nelleke van Varick

Piranesi

Ed Benedict

Frans Duits

Cliff"

Bob Marley en Obama, tot zover de herkenning, de rest moet ik gaan opzoeken. Tim Breukers is een voetballer die speelt voor FC Twente, hoewel het denk ik gaat om deze Tim, op wiens website ik meteen verwelkomd word met deze foto:

Nelleke is blijkbaar een kennis in de kunstwereld. Piranesi is een bekende Italiaanse kunstenaar uit de 18e eeuw. Ed Benedict, als ik het tenminste goed lees, is een Amerikaanse animator mede-verantwoordelijk voor onder andere Fred Flinstone. Frans Duits is een zanger en Cliff is waar de kunstenaar vanaf sprong toen die klaar was.

Wat het werkelijk is:

Naam: "Cliff"

Beschrijving: "TIM BREUKERS maakte voor Beelden in Leiden 2014 een liggende sculptuur met de even prozaïsche als raadselachtige titel Cliff. De betonnen platen, met daarin een nogal merkwaardige combinatie van bekende en onbekende namen, werd onder meer ontleend aan een klassieke topgevel aan de Hooglandse Kerkgracht. Klassieke architectuur is een belangrijk referentiepunt voor Breukers, bij voorkeur als ruïne en gezien door de ogen van romantische kunstenaars. Een van zijn helden is Piranesi, maker van talloze reeksen prenten van vervallen en steevast overwoekerde tempels en andere gebouwen. In Cliff speelt Breukers met het gegeven dat de meeste mensen de inscripties op dergelijke ruïnes niet of slechts gedeeltelijk begrijpen en er juist daarom zo door zijn gefascineerd. Met humor, zoals in dit werk het verrassende optreden van ‘Bob Marley’, geeft hij aan de doorgaans wat zwaarmoedige romantiek een luchtig tegenwicht."

En zo simpel kan het zijn, dames en heren. Dit is nou kunst. Leer hier nou van. Kijk voortaan naar je boodschappenlijstje met een blik van "ja, wat is dit toch eigenlijk fascinerend".

Dat waren de beelden. Welke vonden jullie het mooist, op basis van de foto's en stukjes hierboven dan? De jury heeft in elk geval zijn keuze gemaakt. De winnaar van de Frans de Wit-prijs 2014, voor het meest vernieuwende beeld, gaat naarrrrr:

Tot volgend jaar!